Locatie op de kaart ↑ vanaf hoofdstraat klik op kleine foto voor vergroting ↓
Algemeen
Het wierdedorp werd waarschijnlijk al vanaf de 6e eeuw vC bewoond. Het ligt – net als Obergum – op een oude oostelijke oeverwal van de Hunze. Doordat de Fivel verzandde, werd de Hunze een belangrijkere verkeersader. In de periode 1000 – 1050 werd Winsum naar alle waarschijnlijkheid nog behoorlijk opgehoogd. Daarbij heeft het centrum zich door samenvoeging met kleinere wierden richting noordwest verplaatst. De huidige Hoofdstraat volgt de oude kwelderrug.
Ook rond het jaar 1000 werd aan de oostkant de kerk gebouwd op een eigen platform. In die tijd is ook de toenmalige waterloop vergraven tot wat we nu kennen als het Winsumerdiep. Zo werd, in combinatie met wat aan de overkant in Obergum gebeurde, een centrum voor handelsverkeer ontwikkeld.
Waarschijnlijk heeft het dorp zich daardoor in de middeleeuwen tot handelsnederzetting ontwikkeld.
Het hoogste punt, bij de molen de Ster, aan de Molenstraat, ligt op 5,5m.
Vondsten
In wierden bij Winsum, uit de terpentijd: een kam met benen handvat, een benen haarnaald, spinsteentje, rond potje en Romeinsche munten, waaronder een van Antoninus Pius; bronzen munten van Constantijn I, vaatwerk en scherven uit frankische en laat-saksische tijd.
Maar ook germaans aardewerk uit de 1e eeuw nC, bijv netverzwaringen en spinschijfjes.